Historia Kuènte chjasin

TI  NKEHE  KꞌUECHRONKA  SIN  KUÉNTE  TI IJNA̱  ITꞌIN  “CASTILLO”

Ti osé me xikihi tsikohen chronka sin ti chjasin Atzingo.
Ijnko ijna̱ nte̱to̱, mé itꞌin castillo, mé itsjé náno imá kꞌuekꞌania ichrin, la xrokjuahya tsꞌixin sin ti nonte yóxin. Ndá kjuenka̱yáxin sin, ndá chríin sin ijnko ijna̱ noi, la ntiha kjuichꞌena sin ijnko ni̱nko, kixin ntiha chrokꞌona ti chjasén sin.

La kjuankíxin kꞌona ti ni̱nko, ndá chrokꞌuixin sin ntiha, kjáncho kohya nketi tsꞌixin itsjé chojni chritaon ti ijna̱ a, ndá okje sakjui sin.

Ndá ti sin tꞌetoan, la xrákoa sin xritjeya sin ókje nonte, la ikui sin ijnko ijna̱ la nixjéhe̱ sin, kixin chrochronka nketí chrokꞌona ti chjasén sin, la kain ti ijna̱ siin, kjuáte̱he nketí chrokjuakꞌe ti chjasin.
Ndá kain sin ndachro sin xikihin:
—Ijie la ó chronka kain ti ijna̱ nketí tsjakꞌe ti chjasin, la ntiha tsjakꞌeni ti chjaseni, ntiha sichꞌenani ndo̱eni la ko ijnko ni̱nko —ichro sin ikjo sin kícho sin.
Ndá kjuankíxin sin kjuinchetjuáxin sin ti nonte, kochrijin sin kain ti kanta siin ntiha la kjuaka sin, landá kjuankíxin kjuíchꞌena sin ti ni̱nko, kjuíchꞌe sin itsjé ixra̱, kꞌuaya sin ixro̱ la ko kain ti nkehe kuicháxi̱n kꞌonaxin ti ni̱nko a. La itsjé chojni kꞌuekji̱xin inkjín kꞌuekinchekji nkehe, la ti ó sitie la kꞌuetse sin chraxehen sin ti tja̱to̱ kuènté ti ni̱nko, kixin tso̱tse̱he̱ tsjakꞌe ichro sin.

 Chrꞌaxehen sin itsjé chojni tjejóchon ti tjató kuente ti ninko, kixin mé xikaha ti ninko a la isé tsjakꞌe tsꞌoyahya ichro sin kjuenka̱yáxin sin.
Ndá ti ó kjuixin kjuíchꞌena sin ti ni̱nko, la ikjo sin kixin tsonixje̱he̱ sin kain ti ijna̱ siin, kixin jehe sin la ninkehó tsuehya sin kixin chrꞌaxenhen sin ti chojni tjejóchon ti tja̱tꞌo̱ kuénte tí ni̱nko a.
Jehe sin la ninkehó chrokuehya sin kixin ó kjuixin kjuichꞌena sin ti ni̱nkué sin, ichro sin ikjo sin ti ijna̱.
Andá ti ó kjuixin kjuichꞌena sin ti ni̱nko la xíkjan sin ti ijna̱ itꞌin Castillo kꞌuekꞌejo sin seno, kixin chrokuikao sin ti campána chrokuakꞌe ti ni̱nko nixin kjuichꞌena sin ti nonte ni̱xin tsꞌona chjasén sin.
Sao kuika̱o sin ti chika campáná ntsíntsí, la kjuacha sin kuikao sin ta̱ ti chjasen sin.
Landá chrꞌexin la kui̱kakja sin ti chika campáná ijié, kjánchó ti ó kui̱ka̱o sin nko̱sine nti̱a la kjuankíxin kꞌoxrje sin, la ó kóndanonte la imá kꞌoxrje sin la imá ikꞌuen sin kjinta la ko inta̱, ndá ikjo sin kicho sin ndáchro sin:
—Ijie la tsíto̱heni ti chika campáná a ntihyó landá sátsjini siñeni la ko tsokꞌeheni, landá ndoye nchitjén tsokjani tsikakjani ti campáná in, kixin í kjinhya itjen—ichro sin.
Andá ti ó koña̱o la nchítjen ikjan sin ti kuíto̱he sin ti campáná la í kohya, kixin tsíkjan sátsíkji̱ chritaon ti ijna itꞌin Castillo a.
Ndá ti sin kjuiji ntiha la kꞌuikon kixin kohya ti campáná la ndáchro:
 —¡¡Tsikꞌitjañan ti campáná kuíto̱heni ntihi¡¡ ijie la sátsji̱ni tsotsjeheni ti xráko̱a̱xini, siná á kué tsikjanhya satsíkji̱ —ichro sin.
Landá sákjui̱ sin ti ijna̱, la ti ó kjuiji sin ntiha la kꞌuikon sin kixin
ó ntiha itjen ti campáná a. La inaa kuakjijin sin xrákao sin, ikui sin ti kuíto̱he sin ti campáná ti íjnko ña̱o la a̱ntsí chrajin ikui sin, la inaa kꞌoxrje sin la ikꞌuen sin kjinta la ko inta̱ inaá, la kohen sin kixin kóye antsí ti chika campáná a, la inaá ntahó kuíto̱he̱ sin la ndáchro sin:
—Ijna la kuíto̱heni ntihi ti campáná la sátsíkji̱, mexra̱ ijie la tsꞌetexini ijnko ihno̱ —ichro sin.
Landá kjuankí sin ijnko ihno̱ la kuakíchroéxin sin ijnko inta tse̱he̱, kjanchó ti ó koña̱o ikjan sin la í kohya ti campáná a inaá.
La ndáchro sin:
—Sátsjítsjeheni ti ijna̱ a inaá —ichro sin.
Landá sákjui̱ sin, la ti ó kjuiji sin ntiha la kꞌuikon sin kixin ó ntiha itjen ti campáná a.
La ikjo kicho sin ndáchro sin:

—Kjá ti inché ti campáná la chrohya kixin sátsjikoni, la imá tꞌoxrjeni sátjikoni la jeho ikjan ntihi, ijie la áxri ntihyó tsíto̱heni ti campáná a —ichro sin.
 Ndá kuíto̱he̱ sin ti campáná a ntiha, la xrákoa sin, la ndesi ti ña̱o la ko itsjé nánó la kꞌuekꞌania ichrin la kꞌuekꞌonehe sin jina, itsjé nkehe kꞌuekꞌona kꞌuekjine sin la ko kꞌuekꞌi sin.
Méxra̱ kuekicháxienhya sin inta̱ tsjáka sin no̱nte̱e̱ sin, kixin imá kꞌuekꞌania ichrin ti nánó a.
Kjaxin ndachro sin kixin na̱xa̱ tihin sin ti nitjo junio, ña̱o veitikuatro la mé ti ó kꞌaxrotjen la tjakꞌe ti campáná itjen ti ijna itꞌin  Castillo, ti ijna̱ kuíto̱he sin ti campáná a ichro sin.
Mé xikaha kꞌuechronka ti sin kꞌuekíxin óse.

Otjen

TI NKEHE ITJO SIN CHJASIN

Tihi mé ti nkehe kꞌuekjo sin la ko na̱xa̱ itjo sin ti chjasin Atzingo, me ijnko ña̱o me ti inta̱ itꞌin nda̱ndo̱e, me itjo sin kixin ntiha mé ijnko ña̱o la mé kꞌuaxrje ijnko chojni tekjen chꞌan koka̱te landá ti chojni a la kjuanchia chꞌan ijnko xjan ichjin la ko ijnko xjan ndoa kixin sachrokjuiko chꞌan sin ndá yee inta̱ chrokꞌuixin ti chjasin Atzingo a.

Kjancho itsjé ti sin tjejo ntiha la chrohya sin kjuajon sin ti xjeen sín, landá jehó yaá koni̱a ó kjuajon sin, landá xika̱nha ti chjasin Atzingo la kjui̱xén ti inta̱ yeé kꞌuekji ntiha landá ijie ña̱o imá tosoa la kohya inta̱ ti chjasin a.

Kixin tí kꞌuechronka ti sin ó tádá naxa kꞌuekꞌejo la kixin: kuenté ti tsa̱ka nda̱ndo̱e la yeé inta̱ kꞌuekji ntiha, landá ti sin ichjin la ntiha ó kꞌuekjexin sin, la ko kjaxin kuénté ti chrinta tsaka a la itsjé ti sin chonta nonte chrinta ntiha la kꞌuechonta sin itsjé nta chꞌokan, ntaxro la ko íso ti inta tꞌona toxé, landá chrꞌexin la kjuixén ti inta̱ a, kixin jehe sin la chrohya sin kjuajon sin ti ixjan xránchia, méxra̱ í kꞌuechondahya sin inda itsꞌi sin.

Landá ti nano la ó kꞌuixinkꞌatsinka, landá jehe sin la kꞌuechondahya sin inta̱ kꞌuekꞌi sin. Andá ijien la ó chonta sin inta̱ nkojnko ndo̱e sin kixin o chonta sin ti inta̱ tjixin Ijnki, la í kanhyo tika̱kja sin ti nda̱ndo̱e a.

Share